Chào bạn, đau thượng vị thường xảy ra cùng với các triệu chứng tiêu hóa khác như ợ chua, đầy hơi, buồn nôn,… Đau vùng thượng vị có thể từ nhẹ đến nặng, đôi khi chỉ xuất hiện và kéo dài 1-2 ngày nhưng cũng có thể đau lặp đi lặp lại và kéo dài với tần suất phổ biến hơn nếu người bệnh không thăm khám và điều trị sớm. Mình có tìm hiểu được một số nguyên nhân sau gây đau thượng vị, mời bạn tham khảo nhé!

NGUYÊN NHÂN GÂY ĐAU THƯỢNG VỊ LÀ GÌ?

Có nhiều nguyên nhân gây đau thượng vị bao gồm lối sống, chế độ ăn uống, thói quen hằng ngày, các bệnh lý tiêu hóa, bệnh tim mạch,…

Lối sống và chế độ ăn uống

Chế độ ăn uống không lành mạnh

Chế độ dinh dưỡng không khoa học, điều độ là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra triệu chứng đau thượng vị, bao gồm:

• Chế độ ăn uống thất thường, không khoa học, ăn quá no, nhịn ăn để bụng quá đói.
• Ăn uống không đủ chất dinh dưỡng khiến sức đề kháng suy giảm.
• Ăn quá nhiều những thực phẩm chứa nhiều dầu mỡ, cay nóng khiến dạ dày khó tiêu hóa.

Bên cạnh đó, stress và các chất kích thích cũng ảnh hướng đến hoạt động của dạ dày và các cơ quan tiêu hóa khác.

• Stress khiến dạ dày hoạt động quá sức gây nên các tổn thương và đau vùng thượng vị, nếu không phát hiện sớm sẽ gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm.
• Sử dụng các chất kích thích như rượu, bia, thức uống chứa cồn, cà phê, thuốc lá sẽ khiến dạ dày suy yếu, dễ bị nhiễm khuẩn.

Thói quen hút thuốc

Thói quen hút thuốc lá ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể. Những người hút thuốc thường xuyên có nhiều khả năng bị bỏng dạ dày và các vấn đề về tiêu hóa, chẳng hạn như:

• Trào ngược dạ dày thực quản – GERD
• Loét dạ dày
• Bệnh Crohn

Thói quen uống rượu bia

Uống nhiều rượu bia thường xuyên có thể kích thích đường tiêu hóa gây cảm giác nóng trong dạ dày. Uống quá nhiều rượu bia có thể dẫn đến:

• Loét dạ dày
• Viêm dạ dày
• Các vấn đề về đường tiêu hóa khác

Phản ứng với thực phẩm

Phản ứng hoặc không dung nạp với một số loại thực phẩm có thể gây đau thượng vị ở một số người.

Ví dụ nếu Cô Bác, Anh Chị không dung nạp lactose, không sản xuất đủ lượng enzyme cần thiết để tiêu hóa lactose trong sữa, tiêu thụ các sản phẩm từ sữa có thể gây buồn nôn, đầy hơi, chuột rút hoặc nóng rát thượng vị.

Tương tự như vậy, khi những người bị bệnh celiac ăn gluten (một loại protein có trong lúa mì) thì cơ thể sẽ tấn công ruột non của họ. Họ có thể gặp các triệu chứng đường ruột, chẳng hạn như tiêu chảy, giảm cân hoặc đầy hơi.

Bệnh lý đường tiêu hóa có đau thượng vị là dấu hiệu

Phần lớn các nguyên nhân chính gây đau thượng vị đến từ các bệnh lý thuộc đường tiêu hóa trên như thực quản, dạ dày và một phần tá tràng. Một số bệnh lý có thể gây đau thượng vị bao gồm:

• Khó tiêu: do ăn phải các thực phẩm nhiều dầu mỡ, chiên nướng, thức ăn nhanh, đồ chế biến sẵn,… khiến dạ dày tiết nhiều axit dịch vị hơn, trong một số trường hợp chúng gây kích ứng niêm mạc dạ dày. Đau thượng vị và khó tiêu có thể kèm theo một số triệu chứng khác như ợ hơi, đầy bụng, khó chịu vùng bụng, buồn nôn, chán ăn,…
• Trào ngược dạ dày – thực quản.
• Viêm thực quản, Barrett thực quản.
• Viêm loét dạ dày, thủng dạ dày.
• Ung thư thực quản – dạ dày – tá tràng.
• Thoát vị cơ hoành: xảy ra khi một phần dạ dày bị đẩy vào cơ hoành thông qua các lỗ tại thực quản, nguyên nhân có thể là do cấu trúc của cơ hoành yếu. Bên cạnh triệu chứng đau thượng vị còn có một số triệu chứng khác như đau họng, ợ hơi to và thường xuyên, khó nuốt, đau lan sang lưng, căng tức, khó chịu vùng ngực,…
• Hội chứng không dung nạp latose là tình trạng cơ thể gặp khó khăn khi tiêu hóa sữa hoặc các sản phẩm từ sữa. Ngoài đau thượng vị còn xuất hiện chướng bụng, đầy hơi, buồn nôn, nôn ói, tiêu chảy,…
• Viêm ruột thừa: biểu hiện đầu tiên là đau thượng vị sau đó sẽ lan dần xuống hố chậu phải, đây cũng là một trong những triệu chứng dễ bị bỏ sót khi chẩn đoán bệnh viêm ruột thừa.

Các nguyên nhân khác gây đau thượng vị

Đau thượng vị ngoài nguyên nhân đến từ các bệnh lý thuộc đường tiêu hóa còn có thể đến từ các cơ quan khác nằm ngoài ống tiêu hóa như gan mật, tim, phổi,… hoặc một số nguyên nhân khách quan khác bao gồm:

• Rối loạn tuyến mật: thường đến từ sỏi mật và viêm túi mật, triệu chứng thường xuất hiện là đau thượng vị bên phải dạ dày nhất là sau khi ăn, vàng da, vàng mắt, chán ăn, chướng bụng, đầy hơi,…
• Viêm gan cấp/ Áp xe gan
• Viêm tụy cấp, viêm tụy mạn
• Ngộ độc thức ăn
• Nhồi máu cơ tim vùng hoành
• Viêm phổi thùy dưới, áp xe phổi, viêm màng phổi vùng hoành, viêm hoặc áp xe trung thất
• Phụ nữ mang thai: tình trạng thai nhi phát triển tăng áp lực lên dạ dày và các cơ quan khác có thể gây ra đau thượng vị, sự thay đổi hormone trong quá trình mang thai cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến đau thượng vị về đêm. Bên cạnh đó, nếu đau thượng vị xuất hiện đáng kể trong thai kỳ là dấu hiệu nhận biết một bệnh lý nghiêm trọng hơn gọi là tiền sản giật
• Tác dụng phụ của các loại thuốc như aspirin hoặc thuốc chống viêm không steroid (NSAID)
• Phình bóc tách động mạch chủ

Trong các nguyên nhân trên thì những nguyên nhân ngoại khoa gây đau thuợng vị cấp gồm: thủng tạng rỗng (dạ dày, ruột…), tắc ruột, nhồi máu mạc treo, viêm ruột thừa. Đây là những bệnh lý cần phẫu thuật, do đó khi bị đau thượng vị, việc đầu tiên là phải xác định xem có phải là cơn đau do một nguyên nhân ngoại khoa hay không:

• Thủng tạng rỗng: thường gặp nhất là thủng ổ loét dạ dày – tá tràng. Người bệnh thường đã có tiền sử viêm/loét dạ dày – tá tràng trước đó. Tính chất cơn đau: đột ngột, dữ dội giống như “tiếng sét giữa trời quang mây tạnh”, người bệnh thường nằm yên không dám cử động, ho hay thở mạnh. Vị trí đau đầu tiên thường ở thượng vị, sau đó lan khắp ổ bụng.
• Tắc ruột cơ học: thường cảm giác đau là triệu chứng sớm nhất, có thể đau ở một vị trí rồi lan ra khắp bụng hoặc đau khắp bụng ngay từ đầu. Đau thành từng cơn, lúc đầu ít, càng lâu thì cơn đau càng dồn dập. Các triệu chứng kèm theo: nôn sớm và nhiều nếu tắc ruột non, nôn ít hoặc không nôn nếu tắc ruột già, người bệnh có thể bị bí trung đại tiện nếu tắc ruột hoàn toàn, triệu chứng mất nước (da khô, mắt trũng, khát nước, tiểu ít…) lúc nào cũng có do nôn, ứ dịch trong lòng ruột.
• Nhồi máu mạc treo ruột: tuỳ vào vị trí nhồi máu mà khởi phát triệu chứng đau, thường là đau khắp bụng. Đau khởi phát đột ngột và ngày càng tăng, thường kèm theo tiêu chảy, đặc biệt là tiêu ra máu.
• Viêm ruột thừa: lúc đầu thường đau quanh rốn hay thượng vị, sau đó lan xuống hố chậu phải là tính chất cơn đau hay gặp trong viêm ruột thừa. Đau thường âm ỉ, ít khi thành cơn. Các triệu chứng kèm theo như sốt nhẹ, chán ăn, buồn nôn… Nếu để lâu sẽ gây biến chứng như viêm ruột thừa vỡ, viêm phúc mạc…

Một số nguyên nhân gây đau thượng vị cấp

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Nếu Cô Chú, Anh Chị bị đau thượng vị có tính chất gợi ý bệnh lý ngoại khoa cần phẫu thuật (như thủng dạ dày, tắc ruột..) hay bệnh lý nội khoa cần cấp cứu (như viêm gan cấp, viêm tuỵ cấp, nhồi máu cơ tim vùng hoành…) thì cần đến ngay cơ sở y tế chuyên khoa để được xử trí kịp thời: cơn đau thượng vị đột ngột, dữ dội, không dám cử động (thủng dạ dày) hay cơn đau lúc đầu âm ỉ, sau đó dữ dội, dồn dập (tắc ruột) hoặc cơn đau lúc đầu ở thượng vị sau lan xuống hố chậu phải (viêm ruột thừa) hoặc lan lên cổ, hàm dưới, cánh tay trái (nhồi máu cơ tim)…

Nhìn chung, các cơn đau thượng vị báo hiệu tình trạng nghiêm trọng thường có tính chất dữ dội hoặc gây rất nhiều khó chịu, không có biện pháp làm giảm hay hết đau.

Ngoài ra, một số triệu chứng đi kèm với đau thượng vị mà Cô Bác, Anh Chị nên đi khám ngay gồm:

• Khó thở, khó nuốt.
• Xuất huyết như ói ra máu, đi ngoài ra máu, phân có màu đen hoặc hắc ín.
• Nôn nhiều.
• Sốt cao.
• Tức ngực.
• Cân nặng giảm không rõ nguyên nhân.
• Vàng mắt hoặc vàng da.

Có nhiều nguyên nhân gây đau thượng vị có thể dễ dàng điều trị khỏi kể cả bệnh mãn tính như viêm dạ dày, vì vậy Cô Bác, Anh Chị hãy đến gặp bác sĩ trong những ngày đầu xuất hiện các triệu chứng. Việc này giúp bác sĩ điều trị đau thượng vị hiệu quả, làm giảm các triệu chứng và kiểm soát tình trạng sức khỏe tốt hơn.