Hi bạn, mình xin tổng hợp các nguyên nhân gây đau bụng cụ thể như sau:

NGUYÊN NHÂN GÂY ĐAU BỤNG LÀ GÌ?

Nguyên nhân gây đau bụng có thể phụ thuộc vào các bệnh lý bên trong và ngoài ống tiêu hóa, vị trí tổn thương và các yếu tố bên ngoài. Nguyên nhân gây đau bụng được phân loại thành các bệnh cấp cứu ngoại khoa, đau bụng cấp nội khoa và nguyên nhân gây đau bụng mạn tính.

Chẩn đoán nguyên nhân đau bụng có thể gặp nhiều khó khăn vì các đặc điểm có thể không điển hình, các xét nghiệm không phải lúc nào cũng bất thường, các bệnh gây ra cơn đau có thể giống nhau và đặc điểm của cơn đau có thể thay đổi theo thời gian.

Các bệnh cấp cứu ngoại khoa

• Thủng tạng rỗng (dạ dày, ruột)
• Tắc ruột / Lồng ruột
• Áp xe gan
• Sỏi đường mật gây viêm
• Viêm tuỵ cấp
• Viêm ruột thừa
• Nhồi máu mạc treo
• Phình động mạch chủ bụng
• U nang buồng trứng xoắn (nữ)
• Thai ngoài tử cung (nữ)

Các bệnh đau bụng cấp nội khoa

• Viêm loét dạ dày – tá tràng
• Viêm gan cấp
• Viêm đại tràng cấp
• Nhiễm trùng đường ruột
• Nhiễm trùng đường tiểu (thận, niệu quản, bàng quang)
• Rối loạn tiêu hoá
• Bệnh táo bón
• Nhồi máu cơ tim vùng hoành
• Đau bụng kinh (nữ)
• Lạc nội mạc tử cung (nữ)
• Viêm tiền liệt tuyến (nam)
• Viêm phần phụ (nữ)

Nguyên nhân gây đau bụng mạn tính thường gặp

• Viêm dạ dày mạn
• Bệnh trào ngược dạ dày – thực quản
• Viêm gan mạn, xơ gan
• Viêm đại tràng mạn
• Hội chứng ruột kích thích (IBS)
• Bệnh Celiac
• Viêm ruột do lao (lao ruột)
• Viêm màng bụng do lao
• Các khối u, ung thư ở bụng

Như vậy, một cơn đau bụng cấp có thể là một vấn đề ngoại khoa cần phẫu thuật cấp cứu hay là bệnh lý nội khoa cần nhập viện theo dõi và điều trị. Do đó, các Cô Bác, Anh Chị cần nắm rõ về cơn đau bụng cấp của mình để có thể nhận ra vấn đề nghiêm trọng và nhanh chóng đến cơ sở y tế.
Phân chia 9 vùng ổ bụng và các cơ quan tương ứng phụ thuộc vào từng nguyên nhân gây đau bụng

Một số tính chất của các bệnh lý có thể gây ra triệu chứng đau bụng

Các bệnh lý ở hệ tiêu hóa

Đau bụng có thể xuất phát từ các vấn đề trong đường tiêu hóa bao gồm:

Đầy hơi

Đầy hơi: Dạ dày và ruột tạo ra khí khi chúng phân hủy thức ăn. Một số người và một số loại thực phẩm tạo ra nhiều khí hơn những người khác. Các triệu chứng của đầy hơi bao gồm đau bụng, chướng bụng, tiếng ồn ở bụng (sôi bụng), ợ hơi và xì hơi. Đầy hơi không phải là một bệnh lý, nhưng nếu cảm thấy khó chịu, người bệnh có thể thử dùng thuốc kháng axit không kê đơn hoặc viên thuốc Alpha – Galactosidase. Các thuốc này giúp phân hủy các chất đường gây đầy hơi. Chế độ ăn uống loại trừ có thể giúp Cô Bác, Anh Chị xác định thực phẩm hoặc nhóm thực phẩm gây đầy hơi.

Khó tiêu

Khó tiêu: Các triệu chứng bao gồm đau bụng và cảm giác nóng rát, ợ chua, đầy bụng và ợ hơi. Cô Bác, Anh Chị có thể cảm thấy các triệu chứng đau bụng khó tiêu ở vùng bụng trên nhiều hơn vùng bụng dưới. Biện pháp khắc phục chứng khó tiêu tại nhà tương tự với biện pháp điều trị đầy hơi, bao gồm thuốc kháng axit và thay đổi chế độ ăn uống. Thuốc ức chế axit có thể cần thiết cho chứng khó tiêu và ợ chua thường xuyên hoặc mạn tính tương tự như bệnh trào ngược dạ dày – thực quản.

Viêm dạ dày

Viêm dạ dày và viêm dạ dày ruột do vi rút (cúm dạ dày): Tình trạng viêm niêm mạc dạ dày có thể gây ra đau bụng dưới và giữa rốn kèm theo triệu chứng buồn nôn. Viêm dạ dày có thể tự khỏi tùy thuộc vào nguyên nhân cơ bản. Cúm dạ dày có thể tự khỏi sau 24 – 48 giờ, có thể lâu hơn đối với bệnh viêm dạ dày không do virus. Chưa có phương pháp điều trị cúm dạ dày cụ thể. Uống đồ uống thể thao không chứa caffeine, nước canh hoặc dung dịch bù nước để ngăn ngừa mất nước. Hạn chế ăn trong 24h sau khi phát hiện bệnh có thể giúp ổn định dạ dày.

Loét dạ dày – tá tràng

Loét dạ dày – tá tràng: Xảy ra ở dạ dày hoặc tá tràng (phần đầu của ruột non). Loét dạ dày – tá tràng có thể gây đau bụng dữ dội, nóng rát, buồn nôn và chán ăn. Thuốc kháng sinh, thuốc ức chế axit, thuốc chặn axit hoặc thuốc ức chế bơm proton là phương pháp điều trị hiệu quả cho hầu hết các vết loét dạ dày – tá tràng.

Tắc ruột

Tắc ruột: Đau quặn từng cơn tại bụng. Bụng chướng to dần, nôn nhiều, bí trung đại tiện. Tắc ruột có thể dẫn đến rách ruột và nhiễm trùng nếu không được điều trị kịp thời.

Táo bón

Táo bón: Là một tình trạng rất phổ biến. Người bệnh có thể không đi tiêu thường xuyên như bình thường hoặc khó đi tiêu. Đối với táo bón nhẹ, các phương pháp điều trị tại nhà bao gồm uống nước ép mận khô, uống nhiều nước và uống thuốc làm mềm phân.

Bệnh viêm ruột

Bệnh viêm ruột – IBD như bệnh Crohn, viêm loét đại tràng: là một tình trạng mạn tính đặc trưng bởi đau quặn bụng, buồn nôn, chán ăn, tiêu chảy và sụt cân. Các triệu chứng có thể đến và biến mất. Thuốc kê đơn có thể làm dịu các triệu chứng và giảm các cơn bùng phát.

Viêm ruột thừa

Viêm ruột thừa: Dấu hiệu ban đầu của viêm ruột thừa là đau ở quanh rốn hay vùng thượng vị, sau lan xuống hố chậu phải kèm sốt. Viêm ruột thừa là bệnh cấp cứu ngoại khoa thường gặp. Nếu không được cấp cứu kịp thời, ruột thừa bị viêm và nhiễm trùng có thể bị vỡ, đe dọa tới tính mạng bệnh nhân.

Viêm túi thừa

Viêm túi thừa: là nguyên nhân đau bụng dưới bên trái. Cơn đau do viêm túi thừa có thể dữ dội kết hợp với sốt, ớn lạnh, buồn nôn và có thể đi cầu ra máu. Các biến chứng của bệnh gồm áp xe và thủng vì vậy người bệnh nên đi khám bác sĩ nếu có dấu hiệu của viêm túi thừa.

Viêm đại tràng

Viêm đại tràng: Là tình trạng nhiễm trùng hoặc viêm bất kỳ phần nào của ruột kết (đại tràng). Viêm đại tràng ít nghiêm trọng hơn viêm loét đại tràng (UC). Viêm loét đại tràng là bệnh lý mạn tính, kéo dài suốt đời. Thuốc kháng sinh có thể chữa khỏi viêm đại tràng do vi khuẩn và viêm đại tràng do virus thường sẽ tự khỏi.

Hội chứng ruột kích thích

Hội chứng ruột kích thích – IBS: Các triệu chứng của IBS bao gồm đau bụng, đầy hơi và chuột rút, cùng với táo bón hoặc tiêu chảy. IBS là một tình trạng phổ biến có thể được kiểm soát bằng thuốc và điều chỉnh chế độ ăn uống.

Bệnh Celiac

Bệnh Celiac: Dấu hiệu bệnh gồm đầy hơi kèm đau bụng, tiêu chảy, sụt cân và mệt mỏi. Bệnh Celiac là bệnh lý mạn tính, qua trung gian miễn dịch khiến cơ thể phản ứng quá mức với gluten và làm tổn thương lớp niêm mạc của ruột non. Hiện nay chưa có cách chữa khỏi bệnh Celiac nhưng loại trừ gluten khỏi chế độ ăn uống là điều bắt buộc.

Ung thư đại – trực tràng

Ung thư đại – trực tràng: Có thể gây đau bụng nhưng biểu hiện này thường không phổ biến. Các triệu chứng cũng có thể bao gồm mệt mỏi, có máu trong phân, thay đổi thói quen đi tiêu, đầy hơi và xì hơi. Tầm soát ung thư đại tràng định kỳ giúp Cô Bác, Anh Chị nhận biết nguy cơ gây ung thư ở giai đoạn sớm để có phương pháp can thiệp kịp thời.

Không dung nạp thực phẩm hoặc dị ứng

Không dung nạp thực phẩm hoặc dị ứng: Dị ứng thực phẩm là một phản ứng miễn dịch, có thể gây ra một loạt các triệu chứng khắp cơ thể. Ngược lại, các triệu chứng không dung nạp thực phẩm thường khu trú và giới hạn ở đường tiêu hóa. Các xét nghiệm dị ứng và chế độ ăn loại trừ có thể giúp thu hẹp nguyên nhân gây đau bụng và các triệu chứng khác, chẳng hạn như hen suyễn.

Ngộ độc thực phẩm

Ngộ độc thực phẩm: Các dấu hiệu và triệu chứng của ngộ độc thực phẩm bao gồm đau bụng hoặc chuột rút (có thể nghiêm trọng), tiêu chảy kèm nôn mửa, có thể bị sốt, suy nhược và các triệu chứng về da. Hầu hết các trường hợp đều nhẹ và không cần điều trị y tế ngoài việc ngăn ngừa mất nước. Người bệnh cần uống thuốc kháng sinh để điều trị ngộ độc thực phẩm nghiêm trọng do vi khuẩn, chẳng hạn như E. coli.

Sỏi mật

Sỏi mật: Đau bụng trên bên phải là dấu hiệu kinh điển của bệnh sỏi mật, đặc biệt là sau khi ăn xong. Thuốc có thể làm tan sỏi mật nhỏ, nhưng cắt bỏ túi mật là phương pháp điều trị phổ biến nhất.

Bệnh gan như viêm gan, xơ gan, suy gan

Bệnh gan như viêm gan, xơ gan, suy gan: Lúc đầu, các triệu chứng có thể bị nhầm với chứng khó tiêu hoặc cúm dạ dày. Tuy nhiên các triệu chứng bệnh gan sẽ kéo dài, người bệnh có thể bị vàng da, chán ăn và mệt mỏi. Dù một số tình trạng gan có thể tự khỏi nhưng Cô Bác, Anh Chị nên đi khám bác sĩ để xác định tình trạng sức khỏe và điều trị kịp thời.

Viêm tụy

Viêm tụy: Biểu hiện điển hình là cảm giác đau bụng dữ dội như chuột rút ở phần trên và trung tâm của bụng. Cơn đau có thể lan ra sau bên trái hoặc bên phải kèm theo sốt, buồn nôn và vàng da. Điều trị viêm tụy thường bao gồm thuốc kháng sinh tiêm tĩnh mạch và các thủ thuật khác để ngăn ngừa biến chứng.

Các nguyên nhân khác gây đau bụng

Đau bụng cũng có thể do các vấn đề trong cơ thể khác ngoài đường tiêu hóa, bao gồm:

Chấn thương vùng bụng

Chấn thương vùng bụng: Tổn thương các cơ quan hoặc mạch máu trong ổ bụng có thể dẫn đến chảy máu trong, ngay cả khi không có dấu hiệu chấn thương từ bên ngoài.

Khối u hoặc mass ở bụng

Khối u hoặc mass ở bụng: Khối u lành tính hoặc ác tính (có thể tiến triển thành ung thư), mass ở bụng gây đau và các triệu chứng khác đòi hỏi phải được chăm sóc y tế kịp thời để chẩn đoán và điều trị vấn đề.

Thoát vị thành bụng

Thoát vị thành bụng: Là bệnh lý gây ra do sự di chuyển của các tạng trong xoang bụng ra phía ngoài qua một chỗ yếu của thành bụng. Thường gặp nhất là thoát vị bẹn (thoát vị ở vùng bụng dưới). Tình trạng hình thành tại chỗ yếu của vùng bụng có vết mổ cũ hoặc nơi mà thành bụng không có lớp cơ, chỉ có lớp cân hay mạc che phủ. Tình trạng này nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ gây ra một số biến chứng như: khối thoát vị bị nghẹt, ruột và các cơ quan lân cận sẽ bị siết chặt ở túi thoát vị. Máu không thể tới được để nuôi các cơ quan này khiến thoát vị có nguy cơ bị hoại tử và tử vong nếu không được phẫu thuật kịp thời.

Lách to

Lách to: Lá lách to có thể gây đau bụng trên bên trái có thể kèm đau vai trái, mệt mỏi, thiếu năng lượng, dễ chảy máu và cảm thấy no dù ăn ít hơn bình thường. Nếu xuất hiện các triệu chứng này, Cô Bác, Anh Chị nên đi khám bác sĩ ngay.

Bệnh thận

Bệnh thận: Các triệu chứng rất khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, ví dụ đau bụng do sỏi thận thường dữ dội và cảm thấy đau ở bên bụng và di chuyển xuống vùng bụng dưới và bẹn. Phương pháp điều trị cũng tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh thận.

Lạc nội mạc tử cung

Lạc nội mạc tử cung: Là tình trạng niêm mạc tử cung phát triển bất thường bên ngoài tử cung. Các triệu chứng bao gồm đau lưng dưới và đau bụng trong và sau kỳ kinh, chuột rút, mệt mỏi và chảy máu nhiều. Uống thuốc có thể giúp làm giảm các triệu chứng lạc nội mạc tử cung nhưng phẫu thuật là phương án điều trị cần thiết trong một số trường hợp.

U nang buồng trứng

U nang buồng trứng: Mặc dù chúng thường không gây ra các triệu chứng, đau bụng, buồn nôn, đau khi đi tiêu và thay đổi kinh nguyệt có thể là triệu chứng của u nang buồng trứng.

U xơ tử cung

U xơ tử cung: Những khối u không phải ung thư trong và xung quanh tử cung có thể không gây ra triệu chứng. Tuy nhiên ở một số phụ nữ, u xơ tử cung có thể rất đau đớn. Điều trị u xơ tử cung có thể bao gồm liệu pháp hormone và phẫu thuật.

Viêm tuyến tiền liệt

Viêm tuyến tiền liệt: Nam giới bị viêm tuyến tiền liệt có thể bị đau khi đi tiêu, đau tinh hoàn, bí tiểu kèm theo đau bụng. Thuốc kháng sinh kê đơn có thể điều trị viêm tuyến tiền liệt do vi khuẩn. Đau do viêm tuyến tiền liệt có thể nghiêm trọng, người bệnh đi khám tại bệnh viện để được điều trị kịp thời.

Nhiễm trùng đường tiết niệu

Nhiễm trùng đường tiết niệu (bàng quang): Ngoài đau bụng dưới, người bệnh có thể bị đau hoặc nóng rát khi đi tiểu, nước tiểu có mùi hôi và thường xuyên muốn đi tiểu (nhưng có thể không đi được). Đến khám bác sĩ ngay nếu Cô Bác, Anh Chị nghĩ rằng mình có thể bị nhiễm trùng đường tiết niệu để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Quá trình điều trị có thể bao gồm thuốc kháng sinh.

Bệnh giời leo

Bệnh giời leo (bệnh zona thần kinh): Vùng bụng thường là nơi đầu tiên khởi phát khi nhiễm virus này. Trước khi phát ban zona, người bệnh có thể cảm thấy đau nhói theo từng dải dọc theo thành bụng.

Các bệnh lây truyền qua đường tình dục

Các bệnh lây truyền qua đường tình dục: Đau do STDs thường liên quan đến vùng bụng dưới hoặc vùng xương chậu và có thể xảy ra khi giao hợp. Cùng với đau vùng chậu, các triệu chứng bao gồm từ các triệu chứng ngoài da đến tiểu buốt, tiết dịch âm đạo hoặc dương vật. Liên hệ với chuyên gia chăm sóc sức khỏe nếu Cô Bác, Anh Chị nghi ngờ mắc STD.

Tác dụng phụ của thuốc

Tác dụng phụ của thuốc: Ví dụ như thuốc chống ung thư, thuốc kháng sinh và natri phosphat.

Tiếp xúc với chất độc

Tiếp xúc với chất độc: Hóa chất độc, cây độc và côn trùng độc cắn có thể gây đau bụng và nhiều triệu chứng khác liên quan đến da, phổi, não và thần kinh. Đến khám bệnh viện ngay trong trường hợp phơi nhiễm chất độc, bất kể triệu chứng.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Cô Bác, Anh Chị có thể không cần đến khám bác sĩ nếu cơn đau bụng thuyên giảm sau 24 – 48 giờ điều trị tại nhà. Tuy nhiên, Cô Bác, Anh Chị nên đi khám bệnh nếu đau bụng dữ dội hoặc đau bụng nhẹ kéo dài hơn một tuần (ngay cả khi cơn đau tăng giảm trong ngày hoặc nhiều ngày).

Các triệu chứng “cờ đỏ” sau có thể cho thấy tình trạng sức khỏe nghiêm trọng hoặc đe dọa tính mạng, càng nhiều triệu chứng thì tình trạng càng nghiêm trọng:

• Bụng căng cứng và chỉ mềm khi chạm vào
• Có máu trong phân hoặc chất nôn
• Táo bón kèm theo nôn mửa
• Khó thở
• Chóng mặt
• Sốt cao (cao hơn 101 độ F hay trên 38 độ C)
• Đau bụng gây cảm giác mệt mỏi hoặc suy nhược cơ thể
• Cảm thấy khối phồng trong bụng là dấu hiệu của bóc tách động mạch chủ. Đây là trường hợp cấp cứu y tế, Cô Bác, Anh Chị hãy liên hệ với bệnh viện gần nhất
• Mạch nhanh hoặc thở nhanh
• Đau dữ dội lan từ vị trí ban đầu đến các bộ phận khác như ngực, cánh tay, cổ, hàm hoặc vai
• Da và mắt vàng (vàng da)

Trong trường hợp cơn đau bụng không nằm trong nhóm trên, nhưng nó vẫn khiến Cô Bác, Anh Chị lo lắng hay cơn đau kéo dài vài ngày chưa hết hoặc Cô Bác, Anh Chị gặp bất kỳ triệu chứng nào sau đây thì nên hẹn khám ngay với bác sĩ chuyên khoa:

• Đau bụng kéo dài hơn 24 – 48 giờ
• Táo bón kéo dài
• Nôn mửa
• Cảm giác nóng rát khi đi tiểu
• Sốt
• Ăn mất ngon
• Sụt cân không rõ nguyên nhân

Bạn cũng nên xem thêm:

• Đau bụng là gì
• Triệu chứng đau bụng
• Dấu hiệu đau bụng

Nguyên nhân đau bụng trên rốn

Đau bụng trên rốn là hiện tượng có thể gặp ở nhiều đối tượng khác nhau, thuộc mọi lứa tuổi, giới tính. Đặc biệt là ở những đối tượng có thói quen ăn uống, sinh hoạt không lành mạnh, thường xuyên sử dụng rượu bia, thuốc lá.

Theo nghiên cứu, người hay gặp phải tình trạng đau bụng trên rốn thường trong độ tuổi từ 25 – 45. Ngoài ra, phụ nữ khi có dấu hiệu mang thai cũng rất dễ gặp phải hiện tượng này.

Có nhiều nguyên nhân đau bụng trên, cơn đau kéo dài âm ỉ nhưng có người lại biểu hiện rõ ràng hơn, đau quằn quại, co thắt từng cơn, đau nhói từ trước lan ra sau lưng…Ngoài ra, cơn đau có thể kèm theo một số biểu hiện khác như: ợ hơi, ợ nóng, buồn nôn, cơ thể suy nhược, chán ăn…

Nhìn chung, dù bất kỳ lý do nào thì hiện tượng này cũng tương đối nguy hiểm. Nếu diễn ra thường xuyên còn là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý nghiêm trọng liên quan đến gan, thận, túi mật, dạ dày…Do đó, người gặp phải tuyệt đối không được chủ quan.

Nguyên nhân đau bụng bên trái

Có thể nói, các bác sĩ dựa vào vị trí đau của bệnh nhân để bước đầu chẩn đoán họ đang mắc bệnh gì? Bệnh nhân hãy xác định chính xác vị trí đau bụng, đó là phía trên bên trái hay phía dưới bên trái. Điều này sẽ giúp các bác sĩ trong quá trình khám và chẩn đoán bệnh khá nhiều.

Đau bụng trên bên trái

Hiện tượng đau bụng bên trái phía trên xảy ra ở rất nhiều bệnh nhân, tuy nhiên không phải ai cũng biết nguyên nhân đau bụng bên trái. Vì thế, họ thường chủ quan và không đi khám để được phát hiện bệnh sớm.

Đầu tiên, bạn cần xác định được vùng bụng trên là ở đâu? Người ta coi vùng bên trên là phần từ xương ức và dài trên rốn. Thông thường, những nguyên nhân gây đau bụng cảm giác âm ỉ ở khu vực bụng trên bên trái chứng tỏ một số cơ quan như: tụy, thận trái và dạ dày đang hoạt động không ổn định.

Đối với bệnh nhân bị thận, dấu hiệu rõ rệt nhất đó là lưng trái đột nhiên bị đau nhói. Sau đó, cơn đau di chuyển sang bụng trái phía trên khiến người bệnh vận động khó khăn. Bên cạnh những biểu hiện trên, một số người còn bị đi tiểu ra máu và có hiện tượng sốt cao.

Người bị đau dạ dày sẽ có cảm giác bụng nóng, đau bụng bên trái âm ỉ, thỉnh thoảng còn thấy xuất hiện cơn đau quằn quại. Bệnh nhân khi ăn chưa hoặc cay nóng thì sẽ cảm nhận được cơn đau bụng rất rõ ràng. Nếu bạn thấy có một số triệu chứng đi kèm như: ợ chua, hay chướng bụng thì nên đi khám sớm để được điều trị dạ dày.

Ngoài ra, đau bụng trên bên trái cũng có thể là dấu hiệu của bệnh liên quan đến tụy tạng. Bệnh nhân phải trải qua những cơn đau quặn ở bụng trên và vùng lưng.

Đau bụng dưới bên trái

Phần bụng dưới bên trái là nơi tập trung nhiều cơ quan thiết yếu của cơ thể, trong đó chủ yếu là cơ quan tiêu hóa và bài tiết.

Lý do chính khiến bạn bị đau bụng bên trái phía dưới đó là do rối loạn tiêu hóa. Người bệnh sẽ cảm thấy đau quằn quại do nguyên nhân gây đau bụng tiêu chảy. Khi bị rối loạn tiêu hóa, bụng trở nên cứng và đau nhẹ khi chạm vào bụng. Tuy nhiên, bệnh này không quá nghiêm trọng và không mất quá nhiều thời gian điều trị.

Đau bụng dữ dội ở phía dưới bên trái có thể là dấu hiệu của bệnh liên quan đến bàng quang. Bệnh nhân cần chú ý để phân biệt với các bệnh khác có thể gặp phải. Bên cạnh hiện tượng đau bụng, một số dấu hiệu khác như: đi tiểu nhiều lần, có lẫn máu hoặc bị buốt khi đi vệ sinh.

Các bác sĩ cũng chỉ ra rằng, hiện tượng bụng trái phía dưới bị đau xuất phát từ bệnh viêm loét đại tràng, trực tràng hoặc bệnh sỏi tiết niệu. Đây là những căn bệnh cần được điều trị sớm để hạn chế những hậu quả khôn lường.