Chán ăn tâm thần là gì?

Chán ăn tâm thần hay còn gọi là biếng ăn tâm lý (tên tiếng Anh: anorexia nervosa) là một trong các hội chứng rối loạn ăn uống, đặc trưng bởi trọng lượng cơ thể sụt giảm bất thường, nỗi lo sợ tăng cân và nhận thức sai lệch về cân nặng.

Nguyên nhân chán ăn tâm thần vẫn chưa được xác định rõ, nhưng theo một vài nghiên cứu cho thấy sự kết hợp của một số đặc điểm tính cách, cảm xúc, suy nghĩ cũng như các yếu tố sinh học và môi trường có thể là nguyên nhân dẫn đến rối loạn ăn uống.

Nguyên nhân chán ăn tâm thần là gì?

Một số nguyên nhân chán ăn tâm thần bao gồm:

• Yếu tố sinh học và di truyền: mặc dù vẫn chưa rõ những gen nào có liên quan, nhưng có thể có những biến đổi gen khiến một số người có tỷ lệ phát triển chứng biếng ăn cao hơn. Những người có họ hàng cấp độ 1 như cha mẹ, anh chị em hoặc con cái mắc chứng biếng ăn thì có nguy có mắc bệnh chán ăn tâm thần cao hơn người bình thường.
• Yếu tố tâm lý học: một số người mắc chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD), khiến suy nghĩ tuân theo một chế độ ăn kiêng nghiêm ngặt, hạn chế lượng calo nạp vào hoặc nhịn ăn khi đói. Ăn kiêng là một yếu tố làm tăng nguy cơ phát triển chứng rối loạn ăn uống. Bỏ đói và mong muốn giảm cân có thể thay đổi cách thức hoạt động của não ở những người dễ bị tổn thương. Qua thời gian, các hành vi ăn uống sẽ bị hạn chế và khó có thể trở lại thói quen ăn uống bình thường.
• Yếu tố môi trường: áp lực từ bạn bè hoặc xã hội khi đánh đồng ngoại hình gầy gò là tiêu chuẩn của cái đẹp có thể tác động đến suy nghĩ, đây là một trong những nguyên nhân chán ăn tâm thần. Cảm giác hụt hẫng, tự ti, lo lắng, tức giận hoặc cô đơn cũng có thể góp phần làm tăng thêm nguy cơ gây biếng ăn. Ngoài ra, người mắc chứng biếng ăn thường có các mối quan hệ rắc rối, tiền sử bị trêu chọc về cân nặng, kích thước của họ.
• Nguyên nhân thực thể: những thay đổi trong nội tiết tố kiểm soát cách cơ thể và tâm trí duy trì tâm trạng, sự thèm ăn, suy nghĩ và trí nhớ có thể thúc đẩy chứng rối loạn ăn uống.

Những ai có nguy cơ mắc bệnh chán ăn tâm thần?

Chán ăn tâm thần xảy ra chủ yếu ở nữ giới, trong giai đoạn thanh thiếu niên. Các yếu tố sau có thể làm tăng nguy cơ bị bệnh chán ăn tâm thần, bao gồm:

• Độ tuổi: Chán ăn tâm thần thường được chẩn đoán bắt đầu ở tuổi vị thành niên hoặc thanh niên và hiếm khi bắt đầu trước tuổi dậy thì hoặc sau tuổi 40. Chứng chán ăn tâm thần thường bắt đầu khi bước vào giai đoạn dậy thì, thanh thiếu niên có tỷ lệ cao hơn do những thay đổi mà cơ thể trải qua trong tuổi dậy thì kèm theo áp lực từ bên ngoài xã hội.
• Giới tính: Theo khảo sát, trong một năm cứ 200 nữ giới thì sẽ có 1 người mắc chứng chán ăn tâm thần. Chứng chán ăn ít phổ biến ở nam giới, chỉ chiếm khoảng 25% và khoảng 80 – 90% bệnh nhân chán ăn là nữ.
• Ngành nghề: Nguy cơ phát triển chứng rối loạn ăn uống cao hơn ở các chuyên ngành về nghệ thuật như diễn viên, người mẫu, vũ công và vận động viên trong các môn thể thao mà ngoại hình và cân nặng đóng vai trò quan trọng, ví dụ như đấu vật, quyền anh, thể dục dụng cụ và trượt băng nghệ thuật.
• Áp lực tâm lý: Những người mắc chứng biếng ăn thường mong muốn đạt thành tích cao trong thi đấu, học tập, làm việc và các hoạt động khác. Họ có xu hướng cầu toàn với các triệu chứng ám ảnh, lo lắng hoặc trầm cảm.

Đối với bệnh nhân có nguyên nhân chán ăn tâm thần đến từ các bệnh lý tiêu hóa, người bệnh cần được thực hiện nội soi tiêu hóa hoặc tầm soát ung thư tiêu hóa để chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây bệnh.