Hi bạn, sau khi tìm hiểu về đau bụng cấp tính thì mình thấy như sau:

Đau bụng là một triệu chứng phổ biến, có thể xuất hiện ở bất kỳ độ tuổi, giới tính nào và thường có thể tự khỏi. Tuy nhiên, một cơn đau bụng cấp tính có thể là dấu hiệu báo động của một bệnh lý cần cấp cứu hoặc điều trị khẩn cấp.

Định nghĩa đau bụng cấp tính

Mọi người thường chủ quan và xem đau bụng như là một triệu chứng bình thường, nguyên nhân có thể do bị ngộ độc thực phẩm, ăn quá no hoặc đơn giản là khó tiêu, chỉ cần nghỉ ngơi hoặc sử dụng một số dung dịch hỗ trợ tiêu hóa, thuốc trị đau bụng sẽ hết. Tuy nhiên, triệu chứng đau bụng cấp tính có thể là dấu hiệu của một tình trạng bệnh lý nguy hiểm.

Đau bụng cấp tính là gì?

Đau bụng cấp tính (tên tiếng Anh: acute abdominal pain) là tình trạng đau bụng khởi phát và xuất hiện đột ngột, không có dấu hiệu báo trước, có thể kèm theo buồn nôn hoặc nôn, thường hết trong vài giờ cho đến vài ngày. Tuy nhiên, một cơn đau cấp tính, dữ dội có thể liên quan vấn đề ngoại khoa cần phẫu thuật cấp cứu, vì vậy cần đặc biệt lưu ý.

Cơn đau cấp tính có thể là đau nhói, đau quặn hay đau lan toả khắp bụng. Cơn đau bụng cấp tính có thể xuất hiện tại bất kỳ vị trí nào ở bụng như vùng thượng vị, bụng dưới, vùng quanh rốn, phần bụng bên trái hoặc bên phải, đôi khi cơn đau cũng có thể lan ra sau lưng hoặc vùng chậu.

Triệu chứng đau bụng cấp tính có thể do nhiễm trùng, tắc nghẽn, tắc mạch máu hoặc liên quan đến các loại bệnh lý khác nhau như viêm loét dạ dày, viêm tụy, viêm thận, sỏi niệu quản, ung thư,… Đặc biệt, đau bụng cấp tính có thể là vấn đề ngoại khoa cần phẫu thuật cấp cứu như viêm ruột thừa cấp, nang buồng trứng xoắn ở nữ,…

Chính vì thế, khi cơn đau bụng xuất hiện, Cô Bác, Anh Chị đừng nghĩ đến việc chịu đựng một lúc rồi sẽ hết. Thay vào đó, Cô Bác, Anh Chị hãy chú ý đến vị trí và tính chất cơn đau, các triệu chứng kèm theo để có thể giúp ích cho việc tìm nguyên nhân và điều trị, đặc biệt là có thể nhận ra tình trạng cần khẩn trương đến cơ sở y tế ngay.

Phân loại triệu chứng đau bụng cấp tính

Phân loại đau bụng cấp tính phụ thuộc vào các cấu trúc liên quan với nhau và thường được chia thành các loại đau bụng sau:

Đau cục bộ

Đau cục bộ (đau tạng): cơn đau xuất phát từ các cơ quan trong ổ bụng do tổn thương, được chi phối bởi dây thần kinh tự chủ. Đau bụng cấp tính do nội tạng thường mơ hồ, âm ỉ và có thể đi kèm với buồn nôn, khiến người bệnh khó xác định vị trí đau, đồng thời cơn đau có xu hướng lan tỏa tới các vùng có cùng nguồn gốc cấu trúc với cơ quan ban đầu như:

• Đau bụng trên thường do các cơ quan liên quan đến ruột trước như dạ dày, tá tràng, gan và tụy.
• Đau bụng quanh rốn thường liên quan đến các bộ phận nằm ở ruột giữa như ruột non, đoạn gần đại tràng và ruột thừa.
• Đau bụng dưới có nguồn gốc từ đoạn cuối đại tràng và đường niệu dục.

Đau toàn thể

Đau toàn thể (đau thành) xuất phát từ màng phúc mạc lót trong khoang bụng (khoang phúc mạc). Khác với đau cục bộ, dây thần kinh phúc mạc nhạy cảm với các vết cắt, rách hoặc kích ứng như xuất huyết, nhiễm trùng, viêm hoặc tổn thương do hóa chất. Đau toàn thể thường khiến người bệnh cảm thấy rất nhói nhưng lại có thể xác định được vị trí đau.

Đau quy chiếu

Đau quy chiếu là cảm giác đau xuất hiện ở xa vị trí gây đau, nguyên nhân là do sự dẫn truyền cảm giác của các sợi thần kinh ở tủy sống. Các cơn đau quy chiếu bao gồm đau bả vai do cơn đau quặn mật, đau vùng tiểu khung do cơn đau quặn thận, đau vai do máu hoặc nhiễm trùng kích thích cơ hoành.

Tính chất của cơn đau như thế nào?

• Cơn đau quặn có thể lúc tăng lúc giảm, nguyên nhân có thể là do tăng nhu động cơ trơn trước một vị trí bị tắc nghẽn như tắc ruột non, sỏi thận.
• Cơn đau nhiều, nặng, liên tục và mức độ ngày càng tăng theo thời gian là biểu hiện của các bệnh lý về viêm hoặc nhiễm trùng.
• Cơn đau do trào ngược axit hoặc viêm dạ dày, loét dạ dày – tá tràng thường gây đau trong vài tuần đầu khi mới mắc bệnh. Sau đó, tính chất cơn đau sẽ giảm nhẹ nếu được theo dõi và điều trị định kỳ.
• Cơn đau bụng dữ dội, liên tục ở vùng bụng trên và lưng trên thường được gây ra bởi viêm tụy.
• Cơn đau của viêm ruột thừa cấp tính có thể bắt đầu gần rốn, nếu tình trạng viêm tiến triển, cơn đau sẽ di chuyển xuống vùng bụng dưới bên phải.
• Cơn đau bắt đầu từ giữa bụng trên hoặc phía trên bên phải và lan ra sau lưng, đau hơn khi ăn thực phẩm béo hoặc dầu mỡ gợi ý bạn có thể bị sỏi mật hay nhiễm trùng đường mật.
• Cơn đau dữ dội đột ngột bắt đầu từ lưng gần xương sườn và kéo dài tới vùng bụng dưới gợi ý nguyên nhân là sỏi thận.
• Cơn đau phía dưới bên phải bụng và có máu hoặc nước nhầy ở trong phân gợi ý bệnh lý viêm loét đại tràng hay bệnh Crohn.

Lưu ý là tính chất cơn đau có thể thay đổi theo thời gian như tắc nghẽn đường mật đôi khi sẽ tiến triển thành viêm túi mật cấp tính, các điểm đau khu trú như trong viêm tuỵ cấp sẽ có thể trở thành cơn đau lan toả khắp bụng nếu tuỵ bị hoại tử và có tình trạng viêm phúc mạc.

Các vị trí đau bụng định hướng nguyên nhân

HẠ SƯỜN PHẢI	THƯỢNG VỊ	HẠ SƯỜN TRÁI
– Viêm túi mật  – Viêm đường mật – Viêm gan, áp xe gan, ung thư gan – Loét tá tràng – Viêm đáy phổi phải – Áp xe dưới hoành	– Viêm loét dạ dày – tá tràng  – Viêm thực quản – Chứng khó tiêu – Viêm tuỵ cấp – Phình động mạch chủ – Nhồi máu cơ tim vùng hoành	– Loét dạ dày  – Viêm tuỵ cấp – Vỡ lách/Nhồi máu lách – Viêm phổi – Áp xe dưới hoành
HÔNG PHẢI	QUANH RỐN	HÔNG TRÁI
– Bệnh lý thận, niệu quản bên phải: viêm đài bể thận cấp, sỏi niệu quản, áp xe quanh thận  – Viêm ruột	– Viêm ruột thừa giai đoạn đầu  – Viêm tuỵ cấp – Viêm ruột – Tắc ruột non – Vỡ phình động mạch chủ bụng – Thiếu máu mạc treo – Thoát vị rốn	– Bệnh lý thận, niệu quản bên trái: viêm đài bể thận cấp, sỏi niệu quản, áp xe quanh thận  – Viêm ruột
HỐ CHẬU PHẢI	HẠ VỊ	HỐ CHẬU TRÁI
– Viêm ruột thừa  – Viêm túi thừa – Viêm hạch mạc treo – Túi thừa Meckel – Viêm nhiễm vùng chậu – Bệnh Crohn – Sỏi niệu quản phải – Xoắn buồng trứng phải (nữ) – Thai ngoài tử cung (nữ)	– Viêm bàng quang  – Viêm nhiễm vùng chậu – Viêm túi thừa – Thai ngoài tử cung (nữ) – Viêm tiền liệt tuyến (nam)	– Viêm túi thừa  – Viêm nhiễm vùng chậu – Sỏi niệu quản trái – Táo bón – Hội chứng ruột kích thích – Xoắn buồng trứng trái (nữ) – Thai ngoài tử cung (nữ)

Trong đó, bất kể nguyên nhân nào có thể gây ra tình trạng viêm phúc mạc đều có thể gây ra cơn đau lan toả khắp bụng như:

• Thủng ruột
• Tắc ruột
• Viêm tuỵ cấp

Diễn tiến của cơn đau bụng cấp tính

Các cơn đau khởi phát đột ngột (trong vài giây), đau dữ dội là biểu hiện của thủng hoặc vỡ như thủng ổ loét dạ dày tá tràng, vỡ túi phình động mạch chủ. Đôi khi chúng cũng là biểu hiện của nhồi máu cơ tim hoặc tắc mạch máu mạc treo cấp tính.

Sau vài phút, cơn đau sẽ tăng lên nhanh chóng có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau như:

• Các hội chứng co thắt như cơn đau quặn thận và tắc ruột non.
• Các bệnh lý viêm như viêm tụy cấp và viêm túi thừa cấp.
• Các bệnh lý thiếu máu như nhồi máu mạc treo, xoắn ruột non và lồng ruột.

Cơn đau khởi phát sẽ tăng dần theo thời gian (trên vài giờ), mức độ đau tăng dần có thể do một trong những nguyên nhân sau đây:

• Các tình trạng viêm như viêm túi thừa cấp, viêm phần phụ ở nữ.
• Các bệnh lý tắc nghẽn như tắc ruột không thắt nghẹt, bí tiểu.
• Các nguyên nhân cơ học khác như thai ngoài tử cung và các khối u bị thủng hoặc vỡ.

Các yếu tố làm tăng hoặc giảm cơn đau

Các yếu tố làm tăng cơn đau bụng

Bệnh nhân bị viêm phúc mạc toàn thể do viêm ruột thừa, viêm túi thừa, viêm túi mật và viêm tụy thường cảm thấy đau hơn khi hắt hơi, ho hoặc khi vận động (cơn đau thành). Cơn đau giảm khi nằm im.

Đặc tính này khác với bệnh nhân bị đau quặn thận, thường đau quằn quại không thể nằm im.

Các yếu tố làm giảm cơn đau bụng

Bệnh nhân tắc ruột có cơn đau tạng và thường giảm đau tạm thời sau khi ói.

Cơn đau đến từ hội chứng ruột kích thích và bệnh táo bón thường sẽ tạm thời thuyên giảm sau khi đi tiêu hoặc có thể liên quan đến những thay đổi trong thói quen đi tiêu.

Cơn đau do tắc nghẽn dạ dày hoặc ruột non trên có thể tạm thời giảm bớt khi nôn hoặc giảm chướng bụng do tắc nghẽn.

Uống thuốc kháng axit hoặc ăn có thể tạm thời làm giảm cơn đau do loét dạ dày – tá tràng vì cả thức ăn và thuốc kháng axit đều trung hòa axit gây kích ứng vết loét nguyên nhân gây ra cơn đau.

Xem thêm về:

• Đau bụng cấp tính là dấu hiệu bệnh gì
• Nguyên nhân đau bụng cấp tính