Cảm giác buồn nôn hoặc nôn ói có thể là dấu hiệu của bệnh lý hoặc nhiều nguyên nhân khác. Triệu chứng buồn nôn có thể xảy ra bất cứ lúc nào, với nhiều mức độ từ nhẹ (người bệnh chỉ cảm thấy khó chịu trong dạ dày) đến nặng (người bệnh cảm thấy khó chịu kéo dài kèm theo nôn trớ, nôn ói, đau bụng,…). Tuy nhiên, phụ thuộc vào thời gian và tần xuất xuất hiện, buồn nôn và nôn được chia thành 2 loại chính là cấp tính và mạn tính.

• Buồn nôn, nôn ói cấp tính: triệu chứng thường xuất hiện đột ngột, các cơn nôn đến bất ngờ, tiến triển nhanh chóng, kéo dài và kết thúc chỉ trong một khoảng thời gian ngắn. Nguyên nhân thường gặp gây buồn nôn, nôn ói là bệnh viêm dạ dày – ruột do virus, ngộ độc thực phẩm nhiễm khuẩn hoặc do tác dụng phụ của thuốc. Ngoài ra, khi gặp tình trạng nôn ói cấp tính cần loại trừ các nguyên nhân ngoại khoa như: tắc ruột, viêm ruột thừa, viêm tuỵ cấp,… hay các bệnh lý diễn tiến cấp tính khác gây tăng áp lực trong sọ, nhồi máu cơ tim,…
• Buồn nôn, nôn ói mạn tính: triệu chứng đại diện cho một hoặc nhiều rối loạn, bệnh lý khác nhau có liên quan đến ống tiêu hóa hoặc bên ngoài đường tiêu hóa như sỏi mật, trào ngược dạ dày – thực quản, đau nửa đầu, loét dạ dày, viêm gan,… Thời gian được xác định là mạn tính khi các cơn buồn nôn hoặc nôn kéo dài hơn 4 tuần, xuất hiện mọi lúc, tái đi tái lại.

Khác với nuốt nghẹn, nôn ói là một triệu chứng rất không đặc hiệu và có thể do rất nhiều nguyên nhân khác nhau.

Tắc đường thoát dạ dày chỉ là một trong những nguyên nhân gây nôn ói.

Nguyên nhân gây triệu chứng nôn ói – buồn nôn là gì?

Nguyên nhân gây buồn nôn và nôn có thể xuất phát từ hệ thần kinh trung ương, hệ tiêu hóa, thuốc gây buồn nôn,… ảnh hưởng đến trung tâm nôn gây ra triệu chứng buồn nôn và nôn. Những nhóm nguyên nhân phổ biến nhất gây buồn nôn và nôn bao gồm:

• Liên quan đến hệ thần kinh trung ương
• Liên quan đến hệ tiêu hóa
• Liên quan đến thai kỳ
• Liên quan đến nhiễm trùng
• Liên quan đến nội tiết và rối loạn chuyển hóa
• Liên quan đến bất thường hệ niệu dục
• Liên quan đến thuốc và độc chất
• Nhóm nguyên nhân khác

Nguyên nhân gây buồn nôn liên quan đến hệ thần kinh trung ương

Một số nguyên nhân thường gặp	Đặc điểm
Tăng áp lực nội sọ: chấn thương sọ não, u não, viêm não, viêm màng não, não úng thủy, tụ máu trong sọ,…	Nôn vọt, thường kèm rối loạn tri giác, dấu thần kinh định vị
Liên quan đến hệ tiền đình và tai giữa: viêm dây thần kinh tiền đình, rối loạn tiền đình, viêm tai giữa,…	Tiền căn có triệu chứng của rối loạn tiền đình, say tàu xe, có triệu chứng bất thường ở tai
Liên quan đến mắt: tăng nhãn áp, rối loạn vận nhãn, chấn thương mắt,…	Có triệu chứng bất thường ở mắt
Liên quan đến mạch máu: đau đầu Migraine, đau nửa đầu.	Tiền căn có triệu chứng của đau đầu Migraine
Liên quan tâm lý: nôn ói do tâm lý, chán ăn tâm thần, hội chứng cai thuốc, Hysteria, rối loạn trầm cảm nặng, rối loạn lo âu lan tỏa,…	Có triệu chứng rối loạn tâm lý

Nguyên nhân gây buồn nôn liên quan đến hệ tiêu hóa

Một số nguyên nhân thường gặp	Đặc điểm
Tắc ruột cơ học (do dây dính, lồng ruột, xoắn ruột, u,…)	Hội chứng tắc ruột
Liệt dạ dày – ruột: là tình trạng các cơ thành dạ dày không hoạt động bình thường, cản trở quá trình tiêu hóa. Liệt dạ dày xuất hiện ở bệnh nhân mắc bệnh đái tháo đường, bệnh lý chuyển hóa, liệt ruột như viêm phúc mạc, hạ Kali máu, do sử dụng một số loại thuốc, phẫu thuật, hội chứng ruột kích thích, hội chứng giả tắc đại tràng,…	Có triệu chứng của bệnh nền gây liệt dạ dày ruột.
Liên quan đến viêm: viêm loét dạ dày – tá tràng, GERD, thiếu máu nuôi ruột, bệnh Crohn,…	Tiền căn viêm dạ dày lâu ngày Có thể có triệu chứng của thiếu máu nuôi ruột (đau bụng, đi cầu ra máu bầm,…)
Liên quan đến u: ung thư dạ dày, u đầu tụy, u tá tràng, ung thư di căn ổ bụng,…	Có thể có hội chứng tắc nghẽn đường thoát dạ dày, sụt cân,…
Phản ứng của đau bụng: giai đoạn đầu viêm ruột thừa, cơn đau quặn mật, viêm tụy cấp, chấn thương bụng, viêm phúc mạc,…	Luôn kèm theo đau bụng, và thường nôn xong không giảm đau bụng
Tình trạng mạn tính như không dung nạp thực phẩm (bệnh Celiac), không dung nạp protein và lactose từ sữa.
Rối loạn hệ tiêu hóa do lạm dụng rượu bia, thức uống có cồn.

Nguyên nhân gây buồn nôn liên quan đến thai kỳ

Nguyên nhân thường gặp: Các hội chứng nhiễm trùng, yếu tố dịch tể học, thói quen ăn uống cũng là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến triệu chứng buồn nôn, nôn ói, bao gồm:

• Nhiễm trùng huyết.
• Ngộ độc thực phẩm.
• Viêm gan cấp.
• Viêm dạ dày – ruột (cúm dạ dày) do vi trùng, virus hay siêu vi như Rotavirus là nguyên nhân hàng đầu gây nên triệu chứng buồn nôn và nôn ói.
• Nhiễm ký sinh trùng đường tiêu hóa.

Đặc điểm: Hội chứng nhiễm trùng, yếu tố dịch tễ học, thói quen ăn uống

Nguyên nhân gây buồn nôn liên quan đến nội tiết và rối loạn chuyển hóa

Nguyên nhân thường gặp: Buồn nôn và nôn do rối loạn nội tiết và chuyển hóa thường sẽ đi kèm với một số triệu chứng như:

• Đái tháo đường nhiễm Ceton.
• Toan chuyển hóa.
• Hội chứng ure huyết cao.
• Tăng Calci máu.
• Tăng / hạ Natri máu.
• Tăng / hạ Kali máu.
• Cường giáp hoặc suy giáp.
• Cường cận giáp, suy tuyến cận giáp.
• Suy thượng thận.
• Viêm gan, suy gan cấp tính.
• U tuyến yên.
• Lá lách to.

Đặc điểm: Có những triệu chứng toàn thân kèm theo của nguyên nhân gốc

Nguyên nhân gây buồn nôn liên quan đến bất thường hệ niệu dục

Nguyên nhân thường gặp: Một số bất thường hệ niệu dục khiến bệnh nhân buồn nôn, nôn ói bao gồm:

• Viêm đài bể thận cấp.
• Bệnh thận tắc nghẽn.
• Viêm tai vòi.
• Viêm nội mạc tử cung.
• Lạc nội mạc tử cung.

Đặc điểm: Có triệu chứng bất thường của hệ niệu, hệ sinh dục

Nguyên nhân gây buồn nôn liên quan đến thuốc và độc chất

Nguyên nhân thường gặp: Một số loại thuốc điều trị hoặc độc chất khiến cơ thể phản ứng gây buồn nôn, nôn ói như:

• Thuốc kháng sinh.
• Thuốc phiện như cần sa, heroin.
• Thuốc tránh thai.
• Thuốc điều trị rối loạn nhịp tim.
• Thuốc hóa trị.
• Một số độc chất được sinh ra khi sử dụng rượu bia, khí CO, kim loại nặng,…

Đặc điểm: Tiền căn sử dụng thuốc, hóa trị, có uống rượu, hoặc tiếp xúc độc chất.

Nhóm nguyên nhân khác gây buồn nôn

Nguyên nhân thường gặp:

• Say tàu xe, say sóng.
• Ăn quá nhiều, bội thực, chứng cuồng ăn.
• Sốc phản vệ do một số dị ứng nghiêm trọng.
• Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính (BPPV).
• Căng thẳng cảm xúc.
• Hội chứng nôn ói theo chu kỳ (Cyclic vomiting syndrome).
• Đau tim, suy tim.

Đặc điểm:

• Có triệu chứng của nhồi máu cơ tim hay suy tim
• Đang xạ trị

Thông thường, buồn nôn hoặc nôn là một triệu chứng vô hại, không đáng quan tâm và chỉ xuất hiện trong thời gian ngắn, vì vậy người bệnh sẽ bỏ qua và không đi khám đến khi bệnh trở nặng. Tuy nhiên, đây cũng có thể là một triệu chứng báo hiệu sớm một căn bệnh nghiêm trọng, vì vậy nếu Cô Bác, Anh Chị được điều trị sớm có thể tránh được các biến chứng về sau.